Pleiku Lạ Đến Nỗi…

  Phan Minh sưu tầm: Báo GiaLai 19/03/2009        

Một cơ may là tôi đang thực hiện một công việc mà phải lục và đọc khá nhiều tư liệu về thành phố Pleiku. Lâu nay cứ tưởng mình cũng là loại ở Pleiku lâu rồi, ai hỏi cũng ưỡn ngực tự hào: công dân Pleiku có gần ba mươi năm thường trú, nhưng khi đọc các trang web, blog, các truyện ngắn, ghi chép, tản văn, thơ... của các "cựu công dân" Pleiku thì mới thấy mình là... muỗi. Tám mươi năm là khoảng thời gian không dài đối với lịch sử, thậm chí chỉ là một cái chớp mắt, nhưng với đời một con người, thì nó đủ khoanh một vòng. Tám mươi năm ấy, biết bao số phận, bao cuộc đời đã sinh ra, mất đi, đã đi rồi đến. Bao nhiêu kỷ niệm, bao nhiêu đớn đau, nước mắt, bao nhiêu sung sướng, ngọt ngào...

Nữ sinh Pleime ngày xưa

Ngay khi lên Pleiku nhận công tác, tôi đã được làm chung phòng với một đồng sự là cựu nữ sinh Plei Me. Lên Pleiku từ xứ có trường nữ sinh Đồng Khánh nên tôi không lạ với loại trường chuyên nữ rợp trời áo trắng dịu dàng mềm mại. Nhưng tôi lạ là cái tiếng của nó. Té ra nó cũng vang dội không thua kém bao nhiêu với các trường nữ khác, ít nhất là trong hồi ức của người Pleiku. Đồng nghiệp cựu nữ sinh Plei Me của tôi hồi ấy là một người đa tài. Chị vừa rất xinh đẹp lại hát hay múa giỏi, có thể tự ôm ghi ta biểu diễn, viết văn làm thơ rất được. Đã thế còn làu làu cả tiếng Anh... và về sau kinh doanh cũng cực giỏi, bây giờ là một bà chủ ở thành phố Hồ Chí Minh. Thế mà sau này tôi biết, chị không phải là nhân vật cá biệt của trường Plei Me. Nghe đồn hồi ấy, nữ sinh Plei Me đi học có xe Jeep đưa đón. Chả biết thực hư thế nào, nhưng nữ sinh như chị đồng nghiệp tôi kia thì cũng đáng được như thế lắm... Sau này lục tài liệu, xem lại ảnh trường Plei Me ngày ấy, thấy cứ nao nao, dù mình chả liên quan gì. Cũng như thế, tôi xem những bức ảnh đen trắng chụp Pleiku từ năm 1969 mà sao thấy Pleiku đẹp lạ. Có tấm ảnh cũ chụp đúng nơi cơ quan tôi bây giờ, thông ơi là thông, cây ơi là cây, tôi mới hiểu tại sao Vũ Hữu Định lại viết: Phố xá cây xanh trời thấp thật gần.

Nhưng cái làm tôi xúc động và cứ phải ngẫm nghĩ mãi về nó, ấy là tình cảm đối với Pleiku của những cư dân Pleiku một thời. Họ có những trang web, blogs để tìm nhau, gặp nhau trên mạng (online), và họ cũng luôn tổ chức những cuộc offline (gặp nhau ngoài đời) khi có thể. Lúc Pleiku, khi Quy Nhơn, Sài Gòn, Đà Lạt, thậm chí cả ở nước ngoài... Đây là kỷ niệm của nhà thơ Đào Hữu Thức, cựu học sinh trung học Pleiku giờ đang sống ở Đà Lạt: "Sau mấy lần về Pleiku, chúng tôi mới tìm được những người bạn đồng trang lứa (thế hệ 1949 của tôi và 1950 của Hảo- vợ tôi ). Đám bạn tôi còn được mấy đứa: Tô Hữu Thắng, Trung thuốc bắc, Trung Huế, Hạnh Thái Lợi, vợ chồng Luân+ Tường Vân, Hạ, Hòa, Bùi Hương, Ngọc Hương, Tuyết Nhung… Ôi thôi, suốt ngày yến tiệc, sinh hoạt ở nhà Hòa, cái nhà to như cái đình ở đường Phan Đình Phùng, cho đến nhà Hạ, gian phố nhỏ đầu đường Lê Lợi, hay ngồì bệt dưới đất nhà Tô Hữu Thắng, ở ngôi nhà không số, con đường không tên… chỗ nào cũng đầy ắp tiềng cười. Xúc động nhất là lần đến nhà Bùi Thị Cúc. Cúc bị gãy chân phải bó bột, không thể gặp được bạn bè, cả bọn kéo đến Cúc với cả mồi và rượu, nói dóc gần một ngày. Lần ấy, Cúc đã khóc vì vui"... Thì ra phía sau những điều bình dị đến bình thường của một thành phố ta sống đến quen thuộc, đến nhàm chán hàng ngày, thậm chí đôi khi còn làm ta khó chịu, bực bội vô cớ, là những thăm thẳm yêu thương, thăm thẳm nỗi nhớ, thăm thẳm kỷ niệm,

Đường Trần Hưng Đạo (Trịnh Minh Thế ngày xưa)

thăm thẳm những điều không cắt nghĩa được. Có cắt nghĩa được chăng những ông nội bà ngoại điềm đạm chín chắn nghiêm ngắn thế mà khi gặp lại nhau sau bốn năm mươi năm cứ nhảy cẫng lên, hò hét mi tao như trẻ nhỏ. Có cắt nghĩa được chăng những chuyến xe xuyên đêm dằng dặc chỉ để gặp nhau chốc lát nhân người bạn ở nước ngoài về sau năm mươi năm rời Pleiku. Có cắt nghĩa được chăng việc có người bỏ ra hàng năm trời chụp ảnh đối sánh Pleiku xưa và nay. Cầm bức ảnh Pleiku xưa, đặt máy đúng chỗ ấy, góc ấy, giờ ấy... và chụp, rồi đưa lên mạng cho những người xa Pleiku... nhớ mà thèm. Mà không chỉ một bức, hàng trăm bức như thế. Nhờ thế mà tôi biết được con đường Trần Hưng Đạo tức Trịnh Minh Thế xưa đẹp đến như thế nào? Bây giờ nó hiện đại chứ không đẹp. Sự phát triển của một thành phố luôn luôn bị sự mâu thuẫn giữa phát triển và bảo tồn, giữa đẹp và hiện đại, giữa tiện nghi và bản sắc, giữa trường tồn và khoảnh khắc... mà giải quyết được nó, hòa quyện được nó, dung hòa được nó đòi hỏi những người có trách nhiệm phải vừa có tâm vừa có tầm.

Không có nhiều thành phố, nhiều vùng đất mà khi rời xa người ta quyến luyến đến vậy. Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường, một nhà văn hóa có kiến thức sâu rộng, một lần nói với tôi rằng: Ở Việt Nam chỉ có người Huế giống người Palestin, rằng họ có đi chân trời góc biển thì vẫn nhớ và tìm về. Ngay người Hà Nội với hàng ngàn năm văn hiến thế, truyền thống thế, đẹp thế, nên thơ thế... nhưng nếu đã đi là họ... đi luôn, sự níu kéo là rất ít, nó chỉ là cảm nhận chung chung của mọi người về trái tim Tổ Quốc. Còn Pleiku, vừa trẻ vừa ít quá khứ, vừa nghèo vừa nhỏ, vừa lạc hậu vừa xa xôi, nhưng không hiểu sao lại trói trái tim người đến thế, để thương để nhớ đến thế... Nếu tính ra cho đến nay chưa quá ba bốn thế hệ sinh ra ở mảnh đất này, thế mà cứ đau đáu mà về, đau đáu mà nhớ, đau đáu mà thương, đi đâu cũng câu cửa miệng "Pleiku mình"- điều này rất lạ, ít địa phương khác có được điều ấy. Có thể coi đây là một tiềm năng của Pleiku?

Pleiku lạ đến nỗi, có hai nhà thơ nữ ở hai vùng trời khác nhau chưa từng đến Pleiku mà ngồi ước: Thôi mặc gió, đầy trời sao của mắt/ Mây của trời và em của mùa sau/ Dáng phố nhỏ trong chiều huyền hoặc hát/ Khúc ca buồn miền nắng nhớ chênh vênh- (Mường tượng Pleiku, Nguyễn Thị Anh Đào), và Có một phố núi xa xôi/ Sương giăng đẫm chiều mắt ướt/ Mơ lắm mà chưa đến được/ Ngày nào cũng ngóng mây xuôi- (Gửi người Pleiku, Nguyễn Thúy Quỳnh). Còn đây là một nhà thơ nam, cách đây mấy năm, một chuyến xuyên Việt, chỉ một đêm duy nhất Pleiku mà rồi thao thức: Vây quanh ta trái đồi nhà bung biêng mộng mỵ/ lối phố dốc cong thung lũng vòng tay./ Coffee đen nóng ở đâu mà treo không biển hiệu/ Làm sao bây giờ để ngắm mắt em/ Làm sao bây giờ hong khô tóc ướt…

Bài ca Pleiku/ trải nghiệm và tưởng tượng/ sương như khói sương bay nhoà hơi thở/ một bóng mềm dài trắng áo em…/ dài trắng áo em…

Tôi nghiệm ra, Pleiku hiện ra trong thơ rất dịu dàng sâu lắng, đầy một chiều sâu nhân bản và khắc khoải một nỗi niềm không cắt nghĩa được. Mà không chỉ trong thơ, trong cuộc đời, ít nhất là với tôi, Pleiku cũng thế...

Văn Công Hùng

(Trích từ: Báo GiaLai- 03/19/2009)- Pm Phan Minh sưu tầm